Nieuws

Immersive vs Presence 3/3

Waarom Presence Niet Alles Is – De Grenzen van de ITC-SOPI

22/09/2025 – Door Natasja Paulssen

De ITC-SOPI is een uitstekend instrument, maar het meet slechts één aspect van wat een immersive experience succesvol maakt. Zoals de oorspronkelijke onderzoekers zelf stellen: de ITC-SOPI meet “vier facetten van een media-ervaring die gerelateerd zijn aan presence”, niet de volledige kwaliteit van de ervaring.

Wat de ITC-SOPI Niet Meet

Agency & Control: Echte Invloed vs Schijncontrole

Presence betekent dat je je “ergens” voelt zijn. Agency betekent dat je daar ook daadwerkelijk iets kunt bewerkstelligen. Onderzoek toont dat interactiviteit en immersion leren faciliteren via zowel presence als agency, twee verschillende mechanismen. Je kunt je volledig present voelen in een virtuele wereld, maar gefrustreerd raken omdat je acties geen betekenisvolle impact hebben.

Embodiment: Jouw Lichaam in de Virtuele Wereld

Het gevoel dat een virtuele avatar écht jouw lichaam is, gaat verder dan ruimtelijke presence. Studies naar video passthrough laten zien hoe embodiment het lichaamsschema fundamenteel kan veranderen. Een gebruiker kan hoge spatial presence scoren op de ITC-SOPI maar toch het gevoel hebben dat de virtuele handen “niet van hem zijn”.

Flow State: De Zone van Optimale Ervaring

Dat magische moment waarop tijd verdwijnt en je volledig opgaat in de ervaring wordt niet gevangen door presence-metingen. Flow ontstaat door de perfecte balans tussen uitdaging en vaardigheid, een dynamiek die volledig los staat van hoe “echt” een omgeving aanvoelt.

Social Presence: Verbinding met Anderen

De kwaliteit van sociale interactie in virtuele omgevingen, of het gevoel alleen te zijn in een verder bevolkte wereld, is een aparte dimensie die significant impact heeft op ervaringskwaliteit. Je kunt je sterk present voelen in een virtuele ruimte, maar toch sociaal geïsoleerd.

Betekenisvolle Uitkomsten: Wat Blijft Hangen?

Of een experience daadwerkelijk leidt tot leren, gedragsverandering, of emotionele impact wordt niet gemeten door presence. Declaratieve kennis wordt gemedieerd door situationele interesse en belichaamde leerprocessen, factoren die hun eigen metingen vereisen.

Naar een Breder Meetframework

Voor IX-ontwerpers betekent dit dat de ITC-SOPI een belangrijk maar onvolledig instrument is. Een hoogwaardige immersive experience vereist:

Hoge Presence (ITC-SOPI) + Effectieve Agency + Succesvolle Embodiment + Flow-Inductie + Sociale Connectie + Betekenisvolle Uitkomsten

De ITC-SOPI geeft ons een solide basis voor het meten van presence. Maar om experiences te creëren die mensen echt raken en veranderen, moeten we verder kijken dan alleen aanwezigheid. We hebben aanvullende instrumenten nodig die agency, embodiment, flow, sociale connectie en leeruitkomsten meten.

De Praktische Implicatie

Gebruik de ITC-SOPI als onderdeel van een breder evaluatiekader, niet als alleenstaande kwaliteitsmeter. Combineer het met:

• Agency-metingen (gevoel van controle en invloed)
• Embodiment-vragenlijsten (lichamelijke verbinding)
• Flow-schalen (optimale ervaring)
• Sociale presence-instrumenten (connectie met anderen)
• Performance-metingen (leren, gedrag, emotie)

Want uiteindelijk is de vraag niet “voelde dit echt?” maar “heeft dit iets betekenisvols met me gedaan?” De ITC-SOPI helpt bij het eerste. Voor het tweede hebben we meer nodig.